Ultieme grens

Excessenregeling

Ook vergunningvrije bouwwerken, moeten aan minimale kwaliteitseisen voldoen. Een bouwwerk mag niet ‘in ernstige mate in strijd met redelijke eisen van welstand’ zijn, en dat geldt zowel voor het bouwwerk zelf, als voor het bouwwerk in zijn relatie tot de omgeving. Om te voorkomen dat bouwwerken toch ernstig in strijd zijn met redelijke eisen van welstand, bestaat de excessenregeling. In het kader van repressief welstandstoezicht kan hierop gehandhaafd worden.

Bouwwerken overstijgen het individuele belang; de kwaliteit ervan moet altijd als onderdeel van het algemeen belang worden gewaarborgd. In Rotterdam is de excessenregeling van toepassing op bouwwerken die ernstig in strijd zijn met redelijke eisen van welstand. In gebieden die als welstandsvrij gebied zijn aangewezen, is de excessenregeling niet van toepassing. Er is sprake van ‘ernstige mate in strijd met redelijke eisen van welstand’ wanneer het uiterlijk van een bouwwerk buitensporig afwijkt van de context en grote afbreuk doet aan de ruimtelijke samenhang, kwaliteit en eigenheid van de plek. De regeling geldt ook voor bouwwerken die, bijvoorbeeld door gebrekkig onderhoud, ernstig zijn verwaarloosd en vervallen. De onder het volgende kopje genoemde criteria vormen zodoende de absolute ondergrens van redelijke eisen van welstand waarop handhavend kan worden opgetreden.

Per geval moet op basis van de criteria uit dit hoofdstuk worden onderbouwd of er sprake is van een exces. De criteria richten zich op concrete ingrepen of juist het nalaten van ingrijpen, die tot onwenselijke situaties kunnen leiden. Vergunningvrije bouwwerken kunnen ook preventief aan redelijke eisen van welstand worden getoetst om te voorkomen dat achteraf blijkt dat er sprake is van ‘ernstige mate in strijd met redelijke eisen van welstand’; dit wordt de vrijwillige welstandstoets genoemd.