Artiesten Impressie

Delfshaven

De hier gepresenteerde samenvatting is gebaseerd op de Toelichting bij het besluit tot uitbreiding van het beschermde stadsgezicht Delfshaven. Voor de oorspronkelijk toelichting wordt verwezen naar www.rotterdam.nl/monumenten. De oorspronkelijke toelichting vormt altijd het vertrekpunt voor het beschermingsbelang als onderdeel van de welstandstoets. Het beschermd stadsgezicht van Delfshaven wordt globaal begrensd door de Noordschans, Mathenesserdijk, Schiedamseweg, Havenstraat, Achterhaven (inclusief water en V.O.C.-brug), Middenkous (inclusief water), Schans en Schiedamseweg. Delfshaven verenigt in principe twee bouwperiodes, die te onderscheiden zijn in de gebiedstypen: Historische linten en kernen en Organisch ontwikkelde uitbreidingen. Niet alleen de straten en bebouwing zijn onderdeel van het stadsgezicht, ook het water van de Voor- en Achterhaven en Middenkous behoort tot het beschermde gebied.

Ontwikkelingsschets

Historisch Delfshaven is, zoals de naam al zegt, ontstaan als haven van de stad Delft. Eind veertiende eeuw kreeg Delft toestemming om een directe verbinding met de Maas te graven. Al snel kwam aan de monding van het gegraven kanaal een - buitendijks gelegen - nederzetting tot ontwikkeling, die zich langs de kaden van de Voorhaven uitbreidde. De Aelbrechtskolk diende als spuikom, om de haven op diepte te houden.

In 1451 werd een tweede haven aangelegd, de Achterhaven. Hiermee ontstond de kenmerkende landtong tussen beide havens. Eind zestiende eeuw werden rond Delfshaven versterkingen aangelegd, die bij de annexatie door Rotterdam in 1886 nog steeds de omvang van de nederzetting beperkten. Daarbinnen was Delfshaven sterk verdicht geraakt en had het een stedelijk karakter gekregen. Langs de Voor- en (de westkant van) de Achterhaven had de bebouwing zich verdicht tot lange, aaneengesloten gevelwanden direct langs de kade.

In 1910 werd, in het verlengde van de Nieuwe Binnenweg, de Schiedamseweg aangelegd, waarvoor een deel van de bebouwing aan de Aelbrechtskolk moest wijken. Bij de nieuwe bebouwing langs de Schiedamseweg en op de kop van de Mathenesserdijk werd nadrukkelijk aangehaakt op het historische bebouwingsbeeld. Er verrezen grote, uitbundig gedecoreerde neo-renaissancepanden.

Midden jaren zestig van de twintigste eeuw werd de buitenwaterkering naar het zuiden verlegd, via de Westzeedijk. De Schiemond werd daardoor afgesloten van de Maas; de Middenkous is een restant van de vroegere rivierloop van de Maas. Om toch weer een verbinding met het buitenwater te krijgen, werd vervolgens tussen de Achterhaven en de Coolhaven een verbinding gegraven, waarvoor een groot deel van de bebouwing aan de Havenstraat - de voormalige waterkering - verdween.

Tussen 1970 en begin jaren negentig zijn grootschalige woongebouwen aan weerszijden van het zuidelijke deel van de Voorhaven verrezen. Bij het complex op de oostoever is gepoogd de voorgevel in kleinere eenheden op te breken.

Stedenbouwkundige en architectonische kenmerken

Binnen het beschermd stadsgezicht Delfshaven zijn twee deelgebieden te onderscheiden, namelijk de historische kern en de bebouwing langs de Schiedamseweg van kort na 1900. De historische kern wordt gevormd door de Voor- en Achterhaven, de Aelbrechtskolk met tussengelegen straten en stegen en, ten noorden van de Schiedamseweg, de Noordschans en de Mathenesserdijk. Dit deelgebied valt onder het gebiedstype Historische linten en kernen. De bebouwing langs de Schiedamseweg van kort na 1900 vormt het tweede deelgebied. Dit deelgebied valt onder het gebiedstype Organisch ontwikkelde uitbreidingen.

De historische kern

Delfshaven is een enclave met een heel eigen historisch en kleinschalig karakter, die binnen Rotterdam is komen te liggen. De grootste kwaliteit is de herkenbaarheid van het historische haven- en watersysteem: het onderling op elkaar betrokken geheel van sluizen, havens met kaden en bebouwing. Centraal daarbinnen liggen de Aelbrechtskolk en de Voorhaven. Uiterst karakteristiek is het besloten karakter van de havens, veroorzaakt door de aaneengesloten gevelwanden eromheen. Het (stenig aandoende) profiel bestaat uit de haven met kaden aan weerszijden en bebouwing direct daaraan. Tuinen en groen ontbreken; de openbare ruimte bestaat uit de kaden, het water, de stoepen en de stegen. Eventuele (ondiepe) erven en tuinen liggen binnen het bouwblok.

In historisch Delfshaven gaat het om stedelijke, aaneengesloten, individuele bebouwing in een strakke rooilijn, met de kappen haaks op de straat. De bouwtijd van de panden varieert van de zeventiende tot de twintigste eeuw, waarbij allerlei soorten gebouwen naast elkaar staan: woonhuizen, winkels, pakhuizen, (voormalige) bedrijfspanden, een kerk en een molen. Daarin hebben zich onder meer een museum, galeries en horeca gevestigd. Ieder pand heeft een eigen maat en vorm, de breedte kan variëren van 4 tot 12 meter. De reeks wordt gedragen door de kleine panden; bijzondere gebouwen (kerk, voormalig stadhuis, grote bedrijfspanden) zijn de uitzondering.

Ieder pand heeft een eigen gevelbeëindiging en een kap, waardoor de dakcontour als geheel verspringt. Wel gaat het per pand steeds om een heldere vorm: een horizontale kroonlijst met een flauw hellend zadeldak erachter, een puntgevel, een klokgevel of een schilddak.

De gevelopbouw, het materiaalgebruik en de detaillering zijn in het gevelbeeld als geheel constant, maar per pand verschillend. De verschillen zijn niet heel groot, maar de panden zijn als kralen in een kralenketting: onderling verschillend, maar wel samen een geheel.

De panden hebben een klassieke driedeling (plint - gevel - bekroning), met op de begane grond vaak voorzieningen en daarboven woningen. De gevels zijn altijd vlak. Het gevelbeeld is open door de vele grote staande ramen en de hoge glazen winkelpuien. Individuele panden hebben een verticale ritmering van naar boven steeds kleiner wordende, staande vensters, gecombineerd met horizontale lijsten. Door de grote verschillen in verdiepingshoogte tussen de panden onderling ontstaat geen horizontaliteit in de wand als geheel.

De toegepaste materialen zijn verschillende kleuren baksteen (variërend van geel tot donkerbruin) en wit of grijs pleisterwerk. Per gevel is (afgezien van plint en kroonlijst) één bouwmateriaal in één kleur toegepast. De kozijnen zijn in verschillende tinten wit geschilderd, de ramen overheersend in wit of standgroen.

Decoraties zijn zeer terughoudend toegepast. Het gaat meestal om profilering van kroonlijsten, kozijnen en deuren en om gevelstenen. Langs de stegen heeft de bebouwing eenzelfde karakteristiek, maar is deze lager en ondieper. Aan de Havenstraat zijn de contrasten het grootst: er staan zeer kleinschalige woonhuisjes naast veel bredere en hogere bedrijfspanden. Door het grote niveauverschil tussen de Havenstraat - de waterkering - en de achtergelegen straten zijn hier dijkwoningen ontstaan.

Op de zuidpunt van de landtong tussen de Voor- en Achterhaven is in de jaren zeventig een woningbouwcomplex gebouwd. Het complex is door vormgeving en kleur- en materiaalgebruik weliswaar vooral verticaal in kleinere eenheden verdeeld, maar blijft tegelijkertijd een geheel. Vooral door de halfronde balkons en de vele ronde ramen wijkt het duidelijk van de omgeving af. Het complex ertegenover voegt zich meer naar het bestaande, maar is ook, in afwijking van de omgeving, een complex met een herhaling van bestaande woningen. Dit complex heeft een groot, openbaar toegankelijk, binnenterrein.

Omgeving Schiedamseweg

Dit deelgebied valt onder het gebiedstype Organisch ontwikkelde uitbreidingen. Ook hier staat bebouwing met diverse functies: woon- en winkelpanden, (voormalige) bedrijfspanden, werkplaatsen en horeca. Hier is echter het bebouwingsbeeld per gevelwand homogener. De panden zijn in een rijke tijd verrezen en later verwaarloosd geraakt. Daardoor zijn ze nauwelijks gemoderniseerd, zodat dit stukje Rotterdam zeldzaam gaaf bewaard is gebleven.

Langs de Schiedamseweg staat bebouwing van een wat grotere schaal dan in het achterliggende gebied, daterend van vlak na 1910 en zeer bewust ontworpen, gerelateerd aan de historische kern van Delfshaven. Ook hier is een klassieke gevelindeling toegepast: plint - gevel - bekroning. De bebouwing bestaat uit individuele, zeer rijk gedecoreerde panden, vaak met een winkelplint (luifels, bovenlichten).

Door de korte bouwtijd en de toepassing van voornamelijk neo-renaissancestijl met topgevels, erkers en balkons vormt het gevelbeeld, hoewel het gaat om individueel vormgegeven panden, een geheel. Bakstenen gevels worden geleed door sterk verticale gevelopeningen. De hoeken zijn expliciet vormgegeven door middel van afschuiningen, erkers, torentjes en dergelijke.

De hoofdgevel is als het ware de hoek om getrokken. Het horizontale witte lijnenspel van speklagen en lijst- en lofwerk bindt de individuele panden aaneen. De straatwand is een intensief ‘bewerkt’ oppervlak met per pand verspringende deur- en raamopeningen en rijkelijk voorzien van deuromlijstingen, hoek- en sluitstenen, siermetselwerk en andere ornamentiek. Die ornamentiek is zo rijk toegepast, dat over de gevelwand als geheel een wit stippel-patroon is komen te liggen. Bijzonder zijn ook de hoge winkelpuien, bestaande uit een rijk versierd houten skelet en een luifel. De roedeverdeling van de vensters zorgt ervoor dat er geen ‘gat’ in de gevel valt, ondanks de grote glasvlakken.

Langs de Mathenesserdijk staan eveneens panden in neo-renaissancestijl, overgaand in jugendstil. Hier is de bebouwing wat kleiner van schaal. Ook komen daar meer grote bedrijfspanden voor en enkele ensembles. Opvallend is de fraaie ornamentiek en een aantal zeer gaaf bewaarde winkelpuien. De panden aan de oostkant staan met de achtergevel direct aan de Schie en zijn daardoor van verre zichtbaar. De bebouwing aan de Noordschans is veel kleinschaliger en eenvoudiger. Het gaat hier om bedrijfspanden en werkplaatsen, gecombineerd met woningen.

Nadere typering te beschermen waarden

  • Het patroon van waterlopen, dijken, straten en stegen in samenhang met de schaal van de bebouwing.

  • De profilering en inrichting van de openbare ruimte en de structuur van de verkaveling en bebouwing (haaks op de openbare ruimte, vooral ten noorden van de Mouterssteeg en de Tweede Schansstraat).

  • De relatie tussen de breedte van het water en de belendende kades, de hoogte van de gemetselde kademuren en de inrichting van de kades (een op het water gerichte strook langs het haven, een verkeersstrook en een semi-particuliere zone direct langs de bebouwing, die daarop soms functioneel nog betrokken is).

  • Het dwarsprofiel over de Aelbrechtskolk, met kademuren die tot een zogenaamde kansmuur boven het straatniveau zijn opgetrokken.

  • De langgerekte bouwblokken, slechts door merendeels smalle stegen onderling gescheiden.

  • De ononderbroken bebouwing direct aan de kade, straat of steeg.

  • De grote variatie in perceelbreedte (van 4 tot 12 meter, maar oorspronkelijk met een breedte van 4 tot 6 meter) en de hoogte van de bebouwing (vooral door verdiepingshoogte).

  • Een eenvoudige gevelindeling bij de meeste panden (overwegend bestaande uit twee tot drie traveeën met verticaal geplaatste openingen).

  • De bebouwing met bijzondere waarde, zoals de laatgotische Hervormde Kerk (met een zeventiende-eeuwse klokgevel) het voormalig stadhuis, Het Oost-Indisch Huis, het Weeshuis, het omvangrijke pakhuis De Dubbele Palmboom en het Zakkendragershuisje (als markante beëindiging van het schildvormige bouwblok tussen de Aelbrechtskolk en de Voorstraat).

  • De rompen van de drie voormalige moutmolens, die refereren aan de (negentiende-eeuwse) omvang van Delfshaven.

  • De samenhang in materiaalgebruik (bakstenen gevels, soms gepleisterd, geschilderde houten kozijnen, gebakken dakpannen).

  • De afwisseling van (voornamelijk negentiende-eeuwse) lijstgevels met oude trap-, tuit- en topgevels.

  • De bonte schakering van rijk vormgegeven trap- en topgevels uit het begin van de twintigste eeuw (Schiedamseweg, een ruimtelijk zowel als architectonische aansluiting op het stadsbeeld rond de Aelbrechtskolk, maar groter in schaal vanwege de grote breedte van de Schiedamseweg).

Criteria Beschermd Stadsgezicht Delfshaven

Binnen het gebiedstype Historische linten en kernen (als onderdeel van het beschermd stadsgezicht Delfshaven) gelden specifiek de volgende criteria:

  • Bouwinitiatieven dragen − zowel in schaal als in uitstraling − bij aan het afwisselende, kleinschalige en aaneengesloten karakter van Delfshaven.

  • Bouwinitiatieven ondersteunen de herkenbaarheid van het historische haven- en watersysteem: het op elkaar betrokken geheel van sluizen, dijken, havens met kades en bebouwing. Daarbij hoort het typische ‘stenige’ profiel van water − kade − stoep − bebouwing en stegen. Typerend daarbij zijn de structuur van de verkaveling en de bebouwingsrichting (langgerekte, gesloten bouwblokken).

Binnen het gebiedstype Organisch ontwikkelde uitbreidingen (omgeving Schiedamseweg, als onderdeel van het beschermd stadsgezicht Delfshaven) gelden specifiek de volgende criteria:

  • De blokverkaveling is pandsgewijs of in kleine ensembles, en ondersteunt de samenhang tussen de stedelijke structuur en de opzet van de bebouwing.

  • Ingrepen zijn afgestemd op de samenhang binnen de architectonische eenheid: individuele panden of kleinere ensembles.

  • Het bebouwingsbeeld is veelzijdig, maar homogener dan in de haven; zowel de schaal als de vormgeving van de bebouwing dragen bij aan het stadsbeeld als geheel.

  • Bouwinitiatieven bouwen voort op de in het gebied aanwezige bouwstijl(en).

  • Karakteristieke of originele winkelpuien blijven in stand, of worden in het geval van een ingreep zo mogelijk volgens het oorspronkelijke ontwerp hersteld.

Binnen het gebiedstype Historische linten en kernen (als onderdeel van het beschermd stadsgezicht Delfshaven) gelden de volgende aanvullende criteria:

  • In dit gebied vormen individuele panden de architectonische eenheid; als zodanig herkenbare seriematige bouw is ongewenst.

  • Elk pand heeft een uitgesproken, zij het heldere vormgeving, een klassieke driedeling en een eigen karakteristieke gevelbeëindiging.

  • Bouwinitiatieven voegen zich in de rooilijn van de bestaande bebouwing; de oriëntatie is overwegend haaks op het water.

  • Per pand overheerst de verticale ritmering, met per gevel horizontale rijen van relatief grote, staande ramen.

Binnen het gebiedstype Organisch ontwikkelde uitbreidingen (omgeving Schiedamseweg, als onderdeel van het beschermd stadsgezicht Delfshaven) gelden de volgende aanvullende criteria:

  • De gevelbeëindiging is karakteristiek en draagt bij aan het totaalbeeld van een steeds verspringende daklijn.

  • De zijgevels van de hoekpanden zijn een logische voortzetting van de meer formele voorgevels.

  • Karakteristieke bindende elementen (zoals witte ornamentiek tegen baksteenachtergrond) blijven behouden, of worden versterkt.

  • Materiaalgebruik, kleur en detaillering zijn afgestemd op die van de oorspronkelijke bebouwing en kwalitatief ten minste gelijkwaardig daaraan. Materiaalgebruik, kleur en detaillering maken gebruik van de kenmerken en uitstraling van de oorspronkelijke bebouwing, bouwen erop voort en versterken deze waar mogelijk.

  • Vensters zijn zodanig vormgegeven en gedetailleerd dat wordt voorkomen dat ze ‘gaten in de gevel’ worden.

  • Het materiaal van de dakbedekking is passend bij de kapvorm en de oorspronkelijke architectuur van het pand.

Binnen het gebiedstype Historische linten en kernen (als onderdeel van het beschermd stadsgezicht Delfshaven) geldt het volgende aanvullende criterium:

  • De detaillering is ambachtelijk, bescheiden en benadrukt het kleinschalige karakter van de bebouwing. Originele details zoals kozijnen, ornamenten, schilder- en pleisterwerk en dergelijke volgen bij herstel en vervanging het oorspronkelijke ontwerp.

Binnen het gebiedstype Organisch ontwikkelde uitbreidingen (omgeving Schiedamseweg, als onderdeel van het beschermd stadsgezicht Delfshaven) gelden de volgende aanvullende criteria:

  • De detaillering is afgestemd op de omliggende historische bebouwing en ondersteunt de verwevenheid van verticale en horizontale elementen in het gevelbeeld.

  • Bouwinitiatieven houden het overheersende beeld van baksteen, wit pleisterwerk en witgeschilderd hout in stand, om zo de samenhang in de gevelwand als geheel te behouden.

Wanneer je vragen hebt dan kun je hier Pariatur elit do anim pariatur ea. Reprehenderit pariatur esse minim commodo et deserunt irure. Sit cupidatat ullamco voluptate aliqua aliquip elit eiusmod ad occaecat ex eu laborum est Lorem incididunt. Lorem aliqua aliquip commodo duis ea amet ut laboris ipsum cupidatat eiusmod nostrud adipisicing sunt. Sunt anim nostrud aliquip et enim labore. Anim consectetur amet excepteur qui duis. Sit velit irure irure dolore ipsum mollit non ex.

Op deze pagina

Doe de welstandscheck

Krijg snel en eenvoudig inzicht in welke welstandscriteria gelden voor jouw bouwinitiatief.

Ga naar de welstandscheck

Hoofdnavigatie