Artiesten Impressie

Scheepvaartkwartier

De beschrijving zoals hier opgenomen, is gestoeld op de Toelichting bij de beschikking tot aanwijzing van een beschermd stadsgezicht: Scheepvaartkwartier. Voor de oorspronkelijke toelichting wordt verwezen naar www.rotterdam.nl/monumenten. De oorspronkelijke toelichting vormt altijd het vertrekpunt voor het beschermingsbelang als onderdeel van de welstandstoets. Het Scheepvaartkwartier ligt ingeklemd tussen Westzeedijk-Vasteland, het begin van de Erasmusbrug en ’s-Gravendijkwal tot en met het begin van de Maastunnel. Het omvat het Nieuwe Werk, de omgeving Veerhaven en Het Park en combineert als zodanig twee gebiedstypen, namelijk: Organisch ontwikkelde uitbreidingen en Groengebieden. Het gebied is vanaf het midden van de negentiende eeuw tot ontwikkeling gekomen en omvat de eerste uitbreiding van Rotterdam buiten de vestingwallen in de negentiende eeuw.

Ontwikkelingsschets

Het beschermd stadsgezicht Scheepvaartkwartier hoort bij het deel van Rotterdam dat bij het bombardement van 1940 gespaard is gebleven. Alleen al vanuit dat oogpunt is het gebied van belang: als restant en voorbeeld van het oude, kleinschalige Rotterdam. De nog aanwezige afwisseling van woon- en bedrijfsgebouwen verwijst naar de scheepvaart gebonden geschiedenis van de wijk. De bebouwing als geheel is veelal - tot in detail - opvallend gaaf bewaard gebleven. Het Scheepvaartkwartier heeft vanaf midden negentiende eeuw vorm gekregen aan weerszijden van de Veerhaven. De plattegrond wordt gedomineerd door de evenwijdige lijnen van de Westzeedijk en de kaden langs de Maas, enkele min of meer evenwijdige kortere lijnen (onder andere Parklaan, Houtlaan) en een aantal dwarsverbindingen.

De begrenzingen van het gebied zijn typisch Rotterdams: de Maasoever met de brede kade en het weidse uitzicht aan de ene kant en de Westzeedijk, Rotterdams historische waterkering, aan de andere, met de bijbehorende hoogteverschillen naar het achtergebied.

Het gebied heeft nu veel kantoorruimte (vooral op de begane grond) en bedrijvigheid. Horeca is geconcentreerd rond de Scheepstimmermanslaan en in het Park. Het grootste deel van de resterende bebouwing heeft de bestemming wonen.

Door de aanleg van de Erasmusbrug en de totstandkoming van een bootverbinding via de Veerhaven heeft het Scheepvaartkwartier een nieuwe relatie gekregen met de overkant van de rivier (Kop van Zuid) en de nabijgelegen Zalmhaven. De Wilhelminapier aan de overkant van de rivier en de Zalmhaven direct naast het Scheepvaartkwartier zijn onderdeel van de hoogbouwzone in de binnenstad en worden momenteel als zodanig ontwikkeld. Dit heeft tot gevolg dat er sterke schaal- en oud/nieuwcontrasten ontstaan tussen het oude kleinschalige Scheepvaartkwartier enerzijds en de ‘nieuwe’ grootschalige Zalmhaven en Wilhelminapier anderzijds.

Stedenbouwkundige en architectonische kenmerken

Het beschermd stadsgezicht Scheepvaartkwartier bestaat uit drie verschillende gebieden: het Nieuwe Werk of de Muizenpolder als restant van het vroegere ‘lusthovengebied’, het eigenlijke Scheepvaartkwartier bezuiden de Parklaan rond de Veerhaven, en het Park. Het Nieuwe Werk en het eigenlijke Scheepvaartkwartier behoren beide tot het gebiedstype Organisch ontwikkelde uitbreidingen, het Park behoort tot het gebiedstype Groengebieden.

Het Nieuwe Werk

Het Nieuwe Werk bestaat grotendeels uit vrijstaande villa’s of buitenplaatsen, van oorsprong in grote, fraai aangelegde tuinen, waarvan alleen Schoonoord bewaard is gebleven. De (voormalige) tuinen vormen een binnengebied, waarin verspreid een aantal grote gebouwen staat. Het binnengebied is via enkele smalle paden bereikbaar. De bebouwing bestaat uit forse, eenduidige volumes met rijke detaillering. In sommige tuinen staan monumentale bomen. Aan de oostkant en de noordrand sluit de bebouwing qua karakter meer aan bij die van Scheepvaartkwartier – Veerhaven.

De Parklaan vormt een lange rechte zichtlijn aan de zuidrand van het gebied. De beide bomenrijen van de laan verbinden het groen van het Park met het villagebied. Onder de bomen door bestaan zichtrelaties tussen de gevelwanden. Voor de gevelwand liggen besloten privé-tuinen. Aan de noordrand ligt de hoge en inmiddels zeer brede Westzeedijk. Het niveauverschil Westzeedijk - ventweg - Nieuwe Werk loopt getrapt naar beneden; de ventweg vormt daardoor een eigen besloten ruimte.

Omgeving Veerhaven

Dit deelgebied is opgespannen tussen de Westerkade en de Parklaan-Houtlaan. De Westerkade heeft een weids uitzicht over de Maas, indirect onder het bomendak door. De aanwezige privé-tuinen horen bij het huis. De erfafscheiding hoort bij de openbare ruimte. Het materiaalgebruik is utilitair en informeel. Centraal in het gebied ligt de Veerhaven met een zichtas over de haven naar de Maas; haaks daarop hebben beide gevelwanden een visuele relatie; tussen de gevelwanden en de bomenrijen ontstaat een besloten ruimte. De binnenstraten hebben een besloten karakter, met een zichtrelatie tussen de twee gevelwanden. In de Calandstraat vormt een bomenrij daarin een onderbreking, maar doorzicht van gevel tot gevel blijft belangrijk.

Het Park

Het Park is in de Engelse landschapsstijl aangelegd naar ontwerp van J.D. en L.P. Zocher tussen 1852 en 1862. Het ligt in een soort kom met verhogingen rondom, met daartussen zichtlijnen. Kenmerkend is de afwisseling van open en besloten ruimtes door boomgroepen, weiden en slingerende paden. Er staan enkele vrijstaande, alzijdige (horeca)gebouwen.

Vanaf de paden en parkranden zijn er zichtlijnen op de gebouwen. Het Park wordt aan de rivier begrensd door de Parkkade, met zichtlijnen langs en op de Maas. Ook vanaf ‘de Heuvel’ is er een weids zicht over de Maas.

Openbare ruimte

Uitermate typerend voor het gebied als geheel is de openbare ruimte en vooral het vele groen, zowel de scheg van de Parklaan en het Park zelf, als het binnenterrein met tuinen tussen de Parklaan en de Westzeedijk en de voortuinen aan de Westerkade. Aan sommige straten, zoals de Parklaan, vormen de tuinen de overgang tussen de bebouwing en de openbare ruimte. Belangrijk in dat verband zijn de erfafscheidingen en het groen van de tuin. Karakteristiek is bovendien de afwisselende vormgeving van de plint en de wijze waarop de voortuin en de hoger gelegen bel-etage van de bebouwing afstand creëren tussen de openbare ruimte en het gebouw zelf. De verschillende typen openbare ruimte, met een eigen karakteristiek, zijn gerelateerd aan de drie deelgebieden.

Bebouwing

Behalve de genoemde vrijstaande villa’s of buitenplaatsen in Het Nieuwe Werk, bestaat de bebouwing in beide organisch ontwikkelde deelgebieden voornamelijk uit stevige, gesloten bouwblokken, met soms een verbijzondering van de hoeken. Het gaat daarbij zowel om afgeronde hoeken als om architectonische accenten zoals erkers, torentjes en balkons. De blokken hebben aaneengesloten gevelwanden met bebouwing in minimaal vier lagen. De bebouwing bestaat uit zowel stedenbouwkundige (Koningin Emmaplein, Veerkade) en architectonische ensembles (meerdere panden die samen een geheel vormen), als individuele bebouwing (zuidkant Parklaan). Het gaat vooral om woon- en bedrijfspanden in de vormentaal van de neo-renaissance en art nouveau uit de late negentiende en begin twintigste eeuw, uit de jaren dertig van de twintigste eeuw, allerlei varianten van het neo-classicisme en het expressionisme, en om bebouwing uit de jaren vijftig en zestig van de twintigste eeuw.

Opvallend is het uiterst diverse materiaal- en kleurgebruik. De kleuren zijn ingetogen, variërend van wit pleisterwerk of de witte belijning van speklagen en lijst- en lofwerk en geel geglazuurde baksteen, tot allerlei soorten natuursteen en groene koperen daken. Wat detaillering betreft is er een grote verscheidenheid aan bijzonder geprofileerde houten en stalen kozijnen, markante daklijsten en rijk gedetailleerde ingangspartijen. Typerend is de plint van de bebouwing, met veel afwisseling in vormgeving en materiaalgebruik. De souterrains met bel-etage en de voortuinen hebben een zekere afstand tussen de woonvertrekken en de openbare ruimte tot gevolg. De binnenstraten midden in het gebied hebben een meer utilitaire karakteristiek, met forse blokken pakhuizen met zware horizontale daklijsten en een gesloten gevelbeeld. De bebouwing die deel uitmaakt van het voorname front aan de Maas mocht uitsluitend uit woonhuizen bestaan.

Nadere typering te beschermen waarden

  • Het gaaf bewaard gebleven historische, zeer bijzondere karakter van het gebied als geheel en de bebouwing.

  • Het voor Nederland unieke karakter van de midden negentiende-eeuwse ontwikkeling ter weerszijden van de Veerhaven, het eigen karakter van het voormalige lusthovengebied, alsmede het Park, waarin de aard en samenstelling van zware en dominerende beplanting van belang zijn en de in wijze waarop de drie delen door de historische ontwikkeling met elkaar.

  • De diepliggende, oorspronkelijk zeventiende-eeuwse verkaveling van het lusthovengebied, ingedeeld door poldersloten en tuinmuren.

  • Het fraai en zeldzame bomenbestand, dat herinnert aan de voorname tuinaanleg in het lusthovengebied, waarvan de tuin van Schoonoord het meest sprekende voorbeeld is.

  • De unieke stedenbouwkundige en architectonische eenheid van het Koningin Emmaplein uit 1888, een Nederlands voorbeeld van een Engelse crescent.

  • De fraaie laat negentiende-eeuwse bebouwing aan de Van Vollenhovenstraat, de Scheepstimmermanslaan en de noordzijde van het Westplein (met eclectische bouwkunst en neo-stijlen), waarvan de opbouw van onderbouw, middenpartij en bekroning, de verticale raamstelling, de toepassing van plastische elementen als torentjes, balkons, pilasters en dergelijke en het overheersend gebruik van natuursteen en pleisterwerk in lichte tinten de voornaamste karakteristieken zijn.

  • Het Westelijk Handelsterrein, als bijzonder element uit het einde van de negentiende eeuw.

  • De structuur en verkaveling aan weerszijden van de Veerhaven (waaronder de uiteindelijk ingepolderde Westerhaven tussen de Parklaan en de Calandstraat), waar in de periode van 1850-1865 veel pakhuizen en woonhuizen werden gebouwd, waaronder het voormalige Jachtclubgebouw in de stijl van de voor ons land zeldzame Engels-georiënteerde ingenieursbouwkunst uit het midden van de negentiende eeuw (grootschalige verhoudingen, zware kroonlijsten, kleine ramen, soms afgeronde hoeken, gietijzer voor divers onderdelen van het gebouw).

  • Het gaaf bewaard gebleven Maasfront, met originele maat en schaal.

  • Het samenspel van bebouwing langs de Veerhaven, de boeiende ruimtevorming, de fraaie boombeplanting, het water van de haven zelf met de daaraan grenzende bebouwing en het wijde uitzicht over de Nieuwe Maas, waarmee de haven het centrale element in het beschermd gezicht is.

  • De stedenbouwkundig bijzondere vorm van het blok ten oosten van de Veerhaven, als gevolg van de oorspronkelijke haven (Veerkade), en het eenduidige architectuurbeeld van dit blok, als gevolg van de destijds beperkte toegelaten functies en de strenge welstandseisen die het gemeentebestuur stelde.

  • De fraai beplante, scheg-vorige ruimte van de Parklaan, en de traditionele classicistische bebouwing, afgewisseld met modieuze art-nouveaustijlen aan de zuidzijde.

  • De gaafheid van de stedenbouwkundige detaillering; bestrating, beschoeiing en beplanting bepalen het negentiende-eeuwse karakter.

  • Het Park als karakteristiek element en oudste Rotterdamse stadspark, waarvan het oostelijk deel werd aangelegd door de beroemde Haarlemse tuinarchitect J.D. Zocher jr.

  • De eenheid van waterpartijen, hoogteverschillen, bomengroepen en bebouwing, kenmerkend voor de midden negentiende-eeuwse landschapsstijl.

Criteria Beschermd Stadsgezicht Scheepvaartkwartier

Binnen het gebiedstype Organisch ontwikkelde uitbreidingen (Het Nieuwe Werk, omgeving Veerhaven, als onderdeel van het beschermd stadsgezicht Scheepvaartkwartier) geldt specifiek het volgende criterium:

  • De blokverkaveling is pandsgewijs of in kleine ensembles, en ondersteunt de samenhang tussen de stedelijke structuur, de opzet van de bebouwing en de profilering en inrichting van de openbare ruimte.

Binnen het gebiedstype Groengebieden (Het Park, als onderdeel van het beschermd stadsgezicht Scheepvaartkwartier) geldt specifiek het volgende criterium:

  • Bouwinitiatieven zijn terughoudend en ondersteunen de samenhang tussen waterpartijen, hoogteverschillen, bomengroepen, beplanting en bebouwing.

  • Bouwinitiatieven bouwen voort op de in het gebied aanwezige bouwstijl(en).

Binnen het gebiedstype Organisch ontwikkelde uitbreidingen (Het Nieuwe Werk, omgeving Veerhaven, als onderdeel van het beschermd stadsgezicht Scheepvaartkwartier) gelden de volgende aanvullende criteria:

  • Bouwinitiatieven versterken het oorspronkelijke ritme in de gevelwanden. Dit ritme wordt veelal gevormd door een verwevenheid van verticaal (ramen) en horizontaal (puilijsten, noklijsten, daklijsten en dergelijke). 

  • Straathoeken hebben een zorgvuldige architectonische uitwerking en worden bij nieuwbouw verbijzonderd (afgeronde hoek, afwijkende vormgeving, en dergelijke).

  • De plint schept een zekere afstand tot de straat, in overeenstemming met de plint van de bestaande bebouwing.

Binnen het gebiedstype Groengebieden (Het Park, als onderdeel van het beschermd stadsgezicht Scheepvaartkwartier) gelden de volgende aanvullende criteria:

  • Bouwinitiatieven zijn in expressie afgestemd op het karakter van de specifieke locatie binnen het Park.

  • De vormgeving van ingangspartijen is afgestemd op de sfeer en het karakter van het Park.

  • Materiaalgebruik, kleur en detaillering zijn afgestemd op die van de oorspronkelijke bebouwing en kwalitatief ten minste gelijkwaardig daaraan. Materiaalgebruik, kleur en detaillering maken gebruik van de kenmerken en uitstraling van de oorspronkelijke bebouwing, bouwen erop voort en versterken deze waar mogelijk.

  • De toepassing van materiaal en kleur is in overeenstemming met het oorspronkelijke diverse materiaal- en kleurgebruik. Het gaat daarbij om ingetogen kleuren, variërend van wit pleisterwerk, witte belijning van speklagen en lijst- en loftwerk tot geel geglazuurde baksteen en allerlei soorten natuursteen.

  • Het materiaal van de dakbedekking is passend bij de kapvorm en de oorspronkelijke architectuur van het pand.

Binnen het gebiedstype Groengebieden (Het Park, als onderdeel van het beschermd stadsgezicht Scheepvaartkwartier) gelden de volgende aanvullende criteria:

  • De kleurkeuze is afgestemd op de sfeer en het karakter van het Park.

  • De toepassing van hoogwaardige materialen en detaillering is afgestemd op de sfeer en karakter van het Park

Wanneer je vragen hebt dan kun je hier Pariatur elit do anim pariatur ea. Reprehenderit pariatur esse minim commodo et deserunt irure. Sit cupidatat ullamco voluptate aliqua aliquip elit eiusmod ad occaecat ex eu laborum est Lorem incididunt. Lorem aliqua aliquip commodo duis ea amet ut laboris ipsum cupidatat eiusmod nostrud adipisicing sunt. Sunt anim nostrud aliquip et enim labore. Anim consectetur amet excepteur qui duis. Sit velit irure irure dolore ipsum mollit non ex.

Op deze pagina

Doe de welstandscheck

Krijg snel en eenvoudig inzicht in welke welstandscriteria gelden voor jouw bouwinitiatief.

Ga naar de welstandscheck

Hoofdnavigatie