Artiesten Impressie

Noordereiland

De samenvatting zoals hier opgenomen is gestoeld op de Toelichting bij het besluit tot aanwijzing van het beschermd stadsgezicht Noordereiland. De oorspronkelijk toelichting is te vinden op www.rotterdam.nl/monumenten. De oorspronkelijke toelichting blijft het vertrekpunt voor het beschermingsbelang als onderdeel van de welstandstoets. Het beschermd stadsgezicht Noordereiland wordt begrensd door het water langs de Prins Hendrikkade, Prinsenhoofd, Maaskade en Antwerpse Hoofd, inclusief de Koninginnebrug en Koningshavenbrug De Hef. Het bestaat uit twee gebiedstypen, te weten Organisch ontwikkelde uitbreidingen en Stedelijke oevers. Het Noordereiland en de Koningshaven vertegenwoordigen een belangrijke fase in de ontwikkeling van Rotterdam tot wereldhavenstad.

Ontwikkelingsschets

Het Noordereiland is ontstaan als gevolg van haven- en stadsuitbreiding op de zuidelijke Maasoever. In 1879 werd met het graven van de Noorderhaven (later Koningshaven) het topje van Feijenoord losgesneden: het Noordereiland. Via het smalle en langgerekte eiland kwam een vaste verbinding tot stand tussen de noordelijke en de zuidelijke oever.

Op het eiland werd woonbebouwing gepland, onder sterke invloed van de Rotterdamse Handelsvereeniging (R.H.V.). Wel heeft de directeur Gemeentewerken in het plan twee pleinen met plantsoenen in de kern van het eiland geïntroduceerd en pleitte hij voor brede straatprofielen en diepe (gesloten) bouwblokken, hetgeen ook gehoor vond. Het grootste deel van de grond op het Noordereiland kwam in eigendom van de R.H.V. voor woningbouw. Het terrein ten oosten van de spoorlijn bleef eigendom van de gemeente, deels bestemd voor industrievestigingen, deels voor woningbouw.

Het eiland werd gestructureerd door twee dwarsassen: de spoorlijn en daarnaast de verkeersverbinding tussen noord en zuid via de Van der Takstraat, de Koninginnebrug en de oude Willemsbrug. De lengteas midden in het eiland werd verbijzonderd door de twee genoemde pleinen. Er kwam aan het water een schil van woonbebouwing, aan de Maaskade en de Prins Hendrikkade. Deze hoofdelementen werden door dwarsstraten verbonden.

De in 1980 gebouwde nieuwe Willemsbrug, die niet langer aansluit op de Van der Takstraat, heeft deze heldere structuur geen goed gedaan. Via de daarvoor aangelegde Brugweg maakt het verkeer nu een slinger over het eiland. De relatie tussen beide eilandhelften is daardoor problematisch geworden. Het eiland werd, voornamelijk aan het eind van de negentiende eeuw, bebouwd met woonhuizen, winkels en bedrijfspanden in de vormentaal van eclecticisme, neo-renaissance en jugendstil.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd een deel van de bebouwing verwoest. Onder meer op de westpunt van het eiland werd rond 1950 daarom nieuw gebouwd in de stijl van de wederopbouwperiode. In de jaren zeventig van de twintigste eeuw werd de omgeving van de Van der Takstraat tot pilotproject voor stadsvernieuwing. Het straatbeeld is aanmerkelijk gewijzigd door het aanbrengen van daklozen, volkern-beplating, kunststofkozijnen en het schilderen van de bakstenen gevels. Op de oostelijke helft van het eiland is veel gesloopt en in de oorlog verwoest, reden waarom er nu veel nieuwbouw staat. Het karakter ervan wijkt duidelijk af van de westkant.

Stedenbouwkundige en architectonische kenmerken

Bepalend voor het beschermde gezicht Noordereiland is het gebiedstype Organisch ontwikkelde uitbreidingen. De allesoverheersende relatie met het water, de Maaskade als stadssilhouet van Zuid vanuit de binnenstad en de grotendeels gaaf bewaarde architectonische invulling van de gesloten bouwblokken met overwegend luxe bebouwing en bedrijfspanden, speelt daarbij de hoofdrol.

De bebouwing op het oostelijke deel is grotendeels naoorlogs en heeft een forser volume. Omdat het grootste gedeelte van deze bebouwing aansluiting zoekt bij de oorspronkelijke negentiende-eeuwse structuur en recente bouwprojecten (het complex van Bob van Reeth) dat zelfs sterker doen dan de projecten uit de jaren zeventig en tachtig van de twintigste eeuw, valt ook dit gedeelte van het Noordereiland onder het gebiedstype organische uitbreidingen.

Ten westen van de Brugweg

De Maaskade, de noordelijke grens van het Noordereiland, is gelegen tegenover de binnenstad aan de Maas, waardoor de kade een belangrijk deel uitmaakt van het ‘gezicht’ van de stad, als stadssilhouet van Zuid. Aan de Maaskade – het meest representatieve deel van het gebied – vormen naast elkaar staande woonhuizen, kantoren en bedrijfspanden een samenhangend waterfront. De panden werden in langgerekte blokken gebouwd om het eiland tegen de wind te beschermen. Een deel bestaat uit architectonische eenheden (ensembles van vier tot tien panden), maar er staan ook – grotere – individuele (bedrijfs) panden. De wand als geheel vormt een eenheid met een rustige ritmiek (panden van vier lagen met kap en een incidentele uitschieter). De vele erkers voegen aan die ritmiek een derde dimensie toe. Het beeld als geheel wordt bepaald door het vele wit tegen een achtergrond van baksteen (wit stucwerk van de plint, wit geschilderde puilijst, daklijst en raam- en deuromlijstingen. Dit gaat op voor het negentiende-eeuwse deel, maar zeker ook voor de wederopbouwpanden. Elk pand heeft een (met grijze of rode pannen gedekte) kap, ieder met een wit omlijste dakkapel. De dakkapellen maken ook een belangrijk deel uit van de gevelritmiek als geheel.

Aan de Prins Hendrikkade, aan de meer beschutte Koningshaven, zijn kortere bouwblokken verrezen van eenvoudigere architectuur. Hier is sprake van kleinere architectonische eenheden, waarin baksteen als bouwmateriaal de hoofdrol speelt. Tussen de oorspronkelijke bebouwing staat incidenteel nieuwbouw. Ook zijn panden van dakdozen en nieuwe ingangspartijen voorzien. De lengteas – Burgemeester Hoffmanplein en Prins Hendriklaan – was bestemd als woongebied voor de gegoede middenstand. De hier van oorsprong zeer representatieve architectuur, die uit grotere architectonische eenheden bestaat en waar ook veel wit is toegepast, is nu eveneens van dakdozen en balkons aan de straatkant voorzien. Ook de van oorsprong landschappelijk ingerichte openbare ruimte is stevig onder handen genomen.

De Van der Takstraat – de dwarsas – valt op doordat de hele plint uit hoge winkelpuien bestaat, waardoor de straat een uitermate open aanblik biedt. Een deel van de puien is nog origineel, een ander deel is – steeds op een identieke manier – gerenoveerd en wit geschilderd. In het hele gebied ontbreken voortuinen. Bomen staan aan de kaden aan de kant van de bebouwing. De Van der Takstraat valt op door de grote bomen aan beide kanten van de straat.

Ten oosten van de Brugweg

Het karakter van dit deelgebied wordt bepaald door woningbouwcomplexen uit de wederopbouwperiode, uit de jaren tachtig van de twintigste eeuw en uit het begin van de eenentwintigste eeuw. De resterende laat negentiende-eeuwse bebouwing is daaraan ondergeschikt. Wel wordt bij deze complexen duidelijk rekening gehouden met hun situering aan het water en speelt de kade een belangrijke rol in het deelgebied.

Op de oostpunt van het eiland, het Antwerpse Hoofd, staat een groot, negen verdiepingen hoog wooncomplex uit de jaren tachtig van de twintigste eeuw met een openbaar toegankelijk binnengebied en balkons aan binnen- en buitengevel. Oostelijk van de Brugweg is in 2002 een omvangrijk woningbouwcomplex gerealiseerd naar ontwerp van het bureau van Bob van Reeth, waarmee dit deel van het eiland weer is aangeheeld.

Nadere typering te beschermen waarden

  • Het door brede wateren omgeven Noordereiland met zijn specifieke morfologie, die verwijst naar de negentiende-eeuwse vorm van de noordelijke over van Feijenoord, en zijn karakteristieke kades en oeververbindingen.

  • Het vanaf de noordelijke over zichtbare, representatieve negentiende-eeuwse stadssilhouet van de gevelbebouwing aan de Maaskade.

  • De interactie tussen de schilbebouwing van de Maaskade en de rivier, waarbij de verhouding tussen de bouwhoogte en de brede kades de weidsheid van de Maasstroom versterkt.

  • De architectonische en stedenbouwkundige eenheid in schaal en bouwhoogte (vier en vijf bouwlagen met kap) en de aaneengesloten gevelwanden binnen de strikte rooilijnen van de gesloten bouwblokken, met bijzonder afgeschuinde hoeken.

  • De goed bewaarde stedenbouwkundige structuur van het Noordereiland met zijn lange trits van zorgvuldig geschakeerde, gesloten bouwblokken rond een smalle kern van openbare ruimtes, omgeven door brede kades.

  • De ruimtelijke reeks en zichtas van Burgemeester Hoffmanplein – Burgemeester Hoffmanstraat – Prins Hendriklaan, met nog gedeeltelijk de oorspronkelijke groenaanleg in de vorm van laanbeplanting in de Prins Hendriklaan en monumenten (Stieltjes- en Prinses Wilhelminamonument) op het Burgemeester Hoffmanplein; op de oostelijke eilandhelft, hier conceptueel op aansluitend, de fragmenten van het Prins Frederikplein; die nog steeds de structurele schakel tussen beide eilandhelften vormen.

  • De lege, brede kades (Maas- en Prins Hendrikkade) met bomenrij, ijzeren bolders en gedeeltelijk nog aanwezige gietijzeren balustrades, steigers.

  • Het structuurbepalende spoorwegtracé, als vaste constante in de planvorming, oorspronkelijk geaccentueerd door langgerekte gesloten bouwblokken aan weerszijden van het spoor, nu nog leesbaar door de spoordijk en Hefbrug.

  • De overbrugging van de Koningshaven door de Koninginnebrug en de spoorbrug, de Hef.

  • De grotendeels bewaarde, laat negentiende- en vroeg twintigste-eeuwse architectonische invulling van aaneengesloten gevelwanden en gesloten bouwblokken met gevarieerde, vooral luxe bebouwing in diverse stijlen (eclectisch, neo-renaissance, overgangsstijl, jugendstil), met vooral aan de Maaskade representatieve kantoor- dan wel bedrijfsruimtes op de begane grond en woningen op de verdieping.

  • De Van der Takstraat als brede stadsstraat, van oorsprong aansluitend op de oude Willemsbrug en Koninginnebrug, waarvan de bebouwing de belangrijkste concentratie aan winkelvoorzieningen bevatten.

  • De cultuurhistorische waarde van het Noordereiland en de Koningshaven als visualisatie van een belangrijke fase in de ontwikkeling van Rotterdam tot wereldhavenstad.

Criteria Beschermd Stadsgezicht Noordereiland

  • Bouwinitiatieven aan de Maaskade en de Prins Hendrikkade zijn in volumeopbouw en expressie afgestemd op zowel de omliggende bebouwing als de grotere schaal van de stad (zicht over het water).

Binnen het gebiedstype Organisch ontwikkelde uitbreidingen (ten westen van de Brugweg, als onderdeel van het beschermd stadsgezicht Noordereiland) gelden de volgende aanvullende criteria:

  • Bouwinitiatieven dragen bij aan de stedenbouwkundige en architectonische eenheid van aaneengesloten gevelwanden binnen de strikte rooilijnen van gesloten bouwblokken, met afgeschuinde hoeken.

  • Bouwinitiatieven voegen zich in het rijke en gedifferentieerde karakter van losse panden of kleine ensembles.

  • Bouwinitiatieven bouwen voort op de in het gebied aanwezige bouwstijl(en).

Binnen het gebiedstype Organisch ontwikkelde uitbreidingen (ten westen van de Brugweg, als onderdeel van het beschermd stadsgezicht Noordereiland) gelden de volgende aanvullende criteria:

  • De gevelopbouw sluit aan op de rijk geornamenteerde en gelede gevelwanden.

  • Het gevelontwerp past binnen de architectonische eenheid (een ensemble, of een individueel pand).

  • Bouwinitiatieven voegen zich naar de vrij strakke gootlijnen van de gevelwanden.

  • Ingrepen laten het bestaande ritme in de gevelwanden intact. Dit ritme wordt veelal gevormd door een verwevenheid van verticale (ramen en kaders) en horizontale belijningen (zoals puilijsten, noklijsten, daklijsten enzovoort). 

  • Originele winkelpuien blijven in stand, of worden in het geval van een ingreep zo mogelijk conform het oorspronkelijke ontwerp hersteld.

  • Materiaalgebruik, kleur en detaillering zijn afgestemd op die van de oorspronkelijke bebouwing en kwalitatief ten minste gelijkwaardig daaraan. Materiaalgebruik, kleur en detaillering maken gebruik van de kenmerken en uitstraling van de oorspronkelijke bebouwing, bouwen erop voort en versterken deze waar mogelijk.

  • Het materiaal van de dakbedekking is passend bij de kapvorm en de oorspronkelijke architectuur van het pand.

Binnen het gebiedstype Organisch ontwikkelde uitbreidingen (ten westen van de Brugweg, als onderdeel van het beschermd stadsgezicht Noordereiland) geldt het volgende aanvullende criterium:

  • Bouwinitiatieven houden het overheersende beeld van baksteen, gecombineerd met onder andere natuursteen, wit pleisterwerk, witte- of baksteen ornamentiek in stand.

Binnen het gebiedstype Stedelijke oevers (ten oosten van de Brugweg, als onderdeel van het beschermd stadsgezicht Noordereiland) geldt het volgende aanvullende criterium:

  • De toepassing van hoogwaardige materialen en detaillering is in overeenstemming met de uitstraling van het beschermde stadsgezicht.

Wanneer je vragen hebt dan kun je hier Pariatur elit do anim pariatur ea. Reprehenderit pariatur esse minim commodo et deserunt irure. Sit cupidatat ullamco voluptate aliqua aliquip elit eiusmod ad occaecat ex eu laborum est Lorem incididunt. Lorem aliqua aliquip commodo duis ea amet ut laboris ipsum cupidatat eiusmod nostrud adipisicing sunt. Sunt anim nostrud aliquip et enim labore. Anim consectetur amet excepteur qui duis. Sit velit irure irure dolore ipsum mollit non ex.

Op deze pagina

Doe de welstandscheck

Krijg snel en eenvoudig inzicht in welke welstandscriteria gelden voor jouw bouwinitiatief.

Ga naar de welstandscheck

Hoofdnavigatie